بهترین راه تشخیص گرفتگی رگهای قلب

انسداد قلب اصطلاحی است که معمولاً توسط بیمارانی که به بیماری عروق کرونر اشاره می‌کنند، استفاده می‌شود. این بیماری ناشی از ایجاد پلاک است که باعث تنگ شدن شریان‌هایی می‌شود که عضله قلب را با خون تغذیه می‌کنند. اگر این انسداد به اندازه کافی شدید باشد، می‌تواند مانع از دریافت خون مورد نیاز عضله قلب برای عملکرد شود، به‌ویژه در مواقعی که نیاز به جریان خون بیشتری است، مانند هنگام ورزش. این وضعیت منجر به علائمی مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس می‌شود. در این مقاله به گرفتگی 70 درصد رگ قلب می‌پردازیم. برای مشاوره رایگان قبل از ویزیت در این مورد کادر مشاوره را پر کرده و منتظر تماس سفیر سلامت بهار زندگی باشید. 

برای تشخیص اینکه آیا مناطقی از قلب دچار کاهش جریان خون شده‌اند، از آزمایش‌های مختلفی مانند تست استرس ورزش و اسکن هسته‌ای استفاده می‌شود. با این حال، این آزمایش‌ها همیشه دقیق نیستند و در بیمارانی که در معرض خطر قابل توجهی هستند، روش استاندارد برای ارزیابی مستقیم انسداد قلب، آنژیوگرافی عروق کرونر است که با این روش می‌توان به‌طور مستقیم نمایی از رگ‌ها به‌دست آورد. قلب چند رگ اصلی دارد. رگ‌های بزرگ قلب شامل آئورت، تنه ریوی، وریدهای ریوی و ورید اجوف (بالایی و تحتانی) هستند. این رگ‌ها مستقیماً به قلب متصل می‌شوند و نقش حیاتی در سیستم گردش خون دارند. رگ‌های خونی اصلی متصل به قلب عبارتند از آئورت، ورید اجوف فوقانی، ورید اجوف تحتانی، شریان ریوی (که خون کم اکسیژن را از قلب به ریه‌ها می‌برد و در آنجا اکسیژن‌گیری می‌کند)، سیاهرگ‌های ریوی (که خون غنی از اکسیژن را از ریه‌ها به قلب می‌آورند) و عروق کرونر.

قلب چند رگ اصلی دارد

قلب دارای چندین رگ اصلی است. رگ‌های بزرگ قلب شامل آئورت، تنه ریوی، وریدهای ریوی و ورید اجوف (بالایی و تحتانی) هستند. این رگ‌ها مستقیماً به قلب متصل هستند و نقش حیاتی در سیستم گردش خون دارند. رگ‌های خونی اصلی متصل به قلب عبارتند از آئورت، ورید اجوف فوقانی، ورید اجوف تحتانی، شریان ریوی (که خون کم‌اکسیژن را از قلب به ریه‌ها می‌برد و در آنجا اکسیژن‌گیری می‌کند)، و سیاهرگ‌های ریوی (که خون غنی از اکسیژن را از ریه‌ها به قلب برمی‌گردانند) و همچنین عروق کرونر که وظیفه تغذیه عضله قلب را بر عهده دارند.

رگهای خون رسانی به قلب کدامند؟

رگ‌های خون‌رسانی به قلب شامل شریان‌های کرونری چپ و راست هستند. شریان کرونری چپ (LCA) در امتداد شیار کرونری حرکت می‌کند و قسمت چپ قلب را تغذیه می‌کند. این شریان به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شود: شریان سیرکومفلکس و شریان بین‌بطنی قدامی (که به آن شریان نزولی قدامی چپ نیز می‌گویند).

انسداد قلب و عروق کرونر طبیعی

سه شریان اصلی وجود دارند که روی سطح قلب قرار دارند و آن را با خون تغذیه می‌کنند. یک شریان در سمت راست و دو شریان در سمت چپ قرار دارند. شریان سمت راست به عنوان کرونری راست شناخته می‌شود. در سمت چپ، که قسمت اصلی است، شریان نزولی قدامی چپ (LAD) قرار دارد که از جلوی قلب عبور کرده و دیواره جلویی و اصلی را تغذیه می‌کند. شریان دیگر در سمت چپ، شریان سیرکومفلکس چپ است که دیواره جانبی قلب را تغذیه می‌کند. اگر با دقت نگاه کنید، یک شریان اصلی به نام شریان اصلی چپ، شریان‌های LAD و سیرکومفلکس را تغذیه می‌کند. شریان اصلی چپ و شریان LAD به قدری حیاتی هستند که انسدادهای بحرانی در این شریان‌ها به عنوان "Widow Maker" شناخته می‌شوند!

انسداد قلب – بیماری خفیف عروق کرونر

نمودار بالا یک شریان را با برخی انسدادها در محدوده 20-40٪ نشان می‌دهد. به طور معمول، انسدادهای کمتر از 40٪ به عنوان خفیف شناخته می‌شوند. چنین انسدادی به وضوح باعث محدودیت در جریان خون نمی‌شود و بنابراین بسیار بعید است که علائم ایجاد کند. با این حال، ذکر این نکته مهم است که شواهدی از بیماری پیشرونده عروق کرونر وجود دارد و چنین بیمارانی نیاز به توجه جدی به عوامل خطر بیماری عروق کرونر دارند. این عوامل شامل کنترل کلسترول، دیابت، سیگار کشیدن، فشار خون و سایر موارد مرتبط هستند. استفاده از داروهای مناسب و ایجاد تغییرات در سبک زندگی مانند ورزش منظم، کاهش وزن و اصلاح رژیم غذایی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. توجه دقیق به این موارد می‌تواند از پیشرفت انسداد قلب جلوگیری کرده و به تثبیت آن کمک کند. فراموش نکنید، انسدادهای خفیف قلبی اغلب ناپایدار شده و ممکن است منجر به حمله قلبی شوند.

انسداد قلب – بیماری عروق کرونر متوسط

گرفتگی متوسط رگ قلب معمولاً در محدوده 40-70٪ است. در نمودار بالا، انسدادی 50٪ در ابتدای شریان کرونر راست مشاهده می‌شود. معمولاً انسداد قلب در این محدوده باعث محدودیت قابل توجهی در جریان خون نمی‌شود و بنابراین علائمی ایجاد نمی‌کند. بیماری عروق کرونر متوسط، مشابه بیماری خفیف، با توجه به عوامل خطر، استفاده از داروها و اصلاح سبک زندگی سالم درمان می‌شود. گاهی اوقات، انسداد قلب در انتهای بالاتر محدوده متوسط (50-70٪) ممکن است نیاز به آزمایش‌های اضافی داشته باشد تا مشخص شود آیا این انسداد قابل توجه است و ممکن است مسئول ایجاد علائم باشد یا خیر.

انسداد قلب – بیماری شدید عروق کرونر

انسداد شدید گرفتگی 70 درصد یا بیشتر در رگ قلب است. این میزان باریک شدن باعث کاهش قابل توجه جریان خون به عضله قلب می‌شود و می‌تواند منجر به علائمی مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس شود. در نمودار بالا، انسدادی 80 درصدی در ابتدای رگ مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده پیوند بای پس در فردی است که جراحی بای پس انجام داده است. انسداد شدید قلب علائم ایجاد کرده و همانطور که در تصویر نشان داده شده است، با قرار دادن استنت درمان شده است. در برخی موارد، جراحی بای پس برای شرایطی که انسدادهای شدید متعدد وجود دارد، ضروری است.

انسداد قلب – شریان کاملاً مسدود و حمله قلبی بزرگ

یک انسداد 100٪ در ابتدای شریان کرونر راست جریان خون را متوقف کرده و منجر به حمله قلبی می‌شود. چنین انسداد قلبی معمولاً با علائم شدیدی همراه است و نیاز به درمان فوری دارد. در تصویر، این شریان با قرار دادن استنت درمان شده تا جریان خون طبیعی از سر گرفته شود. اگر درمان به موقع انجام نشود (معمولاً در چند ساعت اول، هر چه زودتر بهتر)، عضله قلب ممکن است دچار مرگ شود و پس از آن معمولاً قابل بهبود نیست. این وضعیت می‌تواند منجر به کاهش عملکرد پمپاژ قلب و نارسایی قلبی شود.

آیا بیماری عروق کرونری صرفاً تنگی عروق قلبی است؟

صد سال پیش، مهمترین علت مرگ و میر انسان‌ها بیماری‌های عفونی مانند ذات‌الریه و اسهال بود. با تولید آنتی‌بیوتیک و پیشرفت‌های علمی، میزان این بیماری‌ها کاهش یافت و میانگین عمر انسان‌ها از حدود 50 سال به 75 سال افزایش پیدا کرد. با این تغییر در طول عمر و همچنین تغییر سبک زندگی از حالت فعال به زندگی کم‌تحرک و ماشینی، نوع و میزان بیماری‌های انسان‌ها نیز تغییر کرد. امروزه، مشکل اصلی سلامتی انسان‌ها شامل بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، فشار خون بالا، چربی خون بالا و بیماری‌های قلبی و عروقی است. در حال حاضر، شایع‌ترین علت بیماری‌ها و مرگ و میر انسان‌ها، چه مرد و چه زن، بیماری‌های قلبی و عوارض آن است. تصور کلی که از بیماری‌های قلبی در ذهن افراد وجود دارد، تنگی عروق کرونر قلبی و انسداد رگ‌های قلبی است. اگرچه این مطلب درست است، اما تمام واقعیت‌ها در مورد بیماری‌های عروق کرونری را شامل نمی‌شود. لذا لازم است نگرش ما در مورد بیماری‌های عروق قلبی و روش‌های درمان آن تغییر کند.

آیا باز کردن تنگی عروق کرونر با استنت یا عمل جراحی به معنی بهبودی کامل بیماری کرونر است؟

امروزه روش‌های مختلفی برای برطرف کردن انسدادهای شدید عروق کرونری ابداع شده است، مانند استفاده از بالون و استنت که به صورت کم‌تهاجمی و از راه پوست انجام می‌شود و همچنین عمل جراحی بای پس عروق قلب. در هر دو روش، تنگی‌های مهم (بیشتر از 70 درصد) عروق کرونر قلب باز شده یا با استفاده از عروق سالم بای پس می‌شوند تا علائم بیمار مانند درد سینه و تنگی نفس بهبود یابد.

نکته قابل توجه این است که اگرچه میزان درد سینه افراد با تنگی عروق قلبی بعد از باز کردن آنها بهتر می‌شود، اما مطالعات متعدد علمی نشان داده‌اند که این روش‌ها نتوانسته‌اند به‌طور قابل توجهی موجب افزایش طول عمر بیماران شوند یا از میزان حملات قلبی مهم در آینده بکاهند. در یک مطالعه بزرگ علمی که اخیراً منتشر شده است، بیماران به دو گروه تقسیم شدند: در یک گروه برای باز کردن تنگی عروق کرونر از روش‌های درمانی مانند استنت و عمل جراحی استفاده شد و گروه دوم صرفاً با استفاده از دارو و تغییر سبک زندگی تحت درمان قرار گرفتند. پس از پنج سال، میزان مرگ و میر و طول عمر در هر دو گروه برابر بود و تفاوتی نداشت.

به راستی چرا اینگونه است و روش درست درمان تنگی عروق قلبی چیست؟

آتروسکلروز: یک بیماری سیستمیک نه موضعی

علت ایجاد تنگی عروق

تنگی عروق عمدتاً به دلیل رسوب چربی خون، به ویژه کلسترول، در جدار عروق بدن ایجاد می‌شود. عوامل اصلی مؤثر بر رسوب چربی در عروق عبارتند از:

1. دیابت قندی و بالا بودن میزان قند خون
2. فشار خون بالا
3. بالا بودن کلسترول خون، به ویژه نوع LDL آن
4. تغذیه ناسالم و مصرف بیش از حد مواد قندی و چربی
5. عدم تحرک کافی و نبود ورزش منظم
6. مصرف سیگار و دخانیات

سایر عواملی مانند جنس مذکر، سابقه خانوادگی قوی، و مصرف برخی داروها

از این لیست مشخص می‌شود که اکثر عوامل ایجادکننده تنگی عروق کرونر و رسوب چربی خون، بیماری‌های محدود به قلب نیستند، بلکه شامل کل بدن می‌شوند. به عنوان مثال، بیماری‌های دیابت یا فشار خون بالا به طور گسترده در بدن تأثیر می‌گذارند و محدود به قلب و عروق کرونر نیستند. بنابراین، آتروسکلروز یا رسوب چربی خون یک بیماری سیستمیک است که به تمام بدن مربوط می‌شود. در نتیجه، اگر فردی دچار تنگی شدید عروق کرونر باشد، این بیماری معمولاً به دیگر نواحی عروق قلب و حتی عروق غیرقلبی نیز سرایت می‌کند.

علت استمرار خطر بیماری قلبی بعد از باز کردن عروق قلبی

بعد از استفاده از استنت یا عمل جراحی بای پس عروق قلبی، احتمال تکرار حوادث قلبی و عود بیماری همچنان وجود دارد به دلایل زیر:

تنگی‌های غیرمشخص: در زمان تعبیه استنت یا عمل بای پس، فقط نواحی با تنگی شدید (بیش از 70 درصد مقطع رگ) درمان می‌شوند. تنگی‌های کمتر از این مقدار درمان نمی‌شود. اگرچه تنگی‌های شدید علت اصلی علائم بیماران و حملات حاد قلبی هستند، تنگی‌های متوسط و خفیف نیز می‌توانند منجر به حملات قلبی شوند. بنابراین، احتمال بروز تنگی مجدد و حملات قلبی بعد از جراحی وجود دارد.

ایجاد بیماری‌های جدید: افراد تحت درمان برای تنگی عروق کرونر ممکن است در سال‌های بعد دچار تنگی مجدد در محل‌های قبلی یا در سایر بخش‌های عروق کرونری شوند.

به این ترتیب، درمان‌های فعلی تنها بخشی از مدیریت بیماری‌های قلبی هستند و توجه به عوامل خطر و تغییرات سبک زندگی نیز برای پیشگیری از تکرار و بروز مشکلات جدید بسیار مهم است.